Opinie

Ons land is niet alleen een koploper op vlak van onderzoek en ontwikkeling, maar ook een cruciale speler in klinische studies, productie en wereldwijde distributie van vaccins. Diverse biofarmaceutische bedrijven hebben strategische vestigingen in België, waar baanbrekend werk wordt verricht op het vlak van vaccinontwikkeling. Die bedrijven werken veelal samen met Belgische universiteiten en onderzoeksinstellingen die eveneens internationaal hoog aangeschreven staan.

De vaccins die hier worden ontwikkeld en geproduceerd, beschermen mensen bij ons maar ook over de hele wereld – van baby’s in Afrika tot ouderen in Azië. België is zelfs één van de grootste exporteurs van vaccins wereldwijd. Dat is geen toeval. Onze infrastructuur, expertise en engagement maken ons tot een sleutelspeler in de wereldwijde volksgezondheid.

De Europese Commissie lanceerde begin maart een voorstel, de “Critical Medicines Act”, om de beschikbaarheid, het aanbod en de productie van kritische geneesmiddelen in de Europese Unie te verbeteren. De voorstellen willen onder meer internationale partnerschappen versterken om de aanvoerketens te verbreden en de afhankelijkheid van één of slechts enkele landen te verminderen. 

De biofarmaceutische industrie is in ons land een sterkhouder van de verwerkende nijverheid, in 2023 goed voor 45.000 jobs, 56 % van het handelsbalansoverschot, een tweede positie in klinisch onderzoek binnen Europa en de belangrijkste investeerder in onderzoek en ontwikkeling, voor een bedrag van 5,7 miljard euro. 

Ons land zou deze uitstekende uitgangspositie als een troef moeten inzetten om ook in de toekomst welvaart en welzijn te creëren voor haar burgers.

Vorig jaar deelde pharma.be een krachtig verhaal van een patiënt. Deze patiënt had een ongeneeslijke ziekte en op dat moment waren er geen behandelingen beschikbaar. Maar hij kreeg een kans: hij nam deel aan een klinische studie voor een innovatief nieuw medicijn. Hij waagde de sprong en het veranderde zijn leven. De behandeling werkte. Zoals hij in zijn eigen woorden zei: "Ik zou hier vandaag niet zijn als ik niet had deelgenomen aan dat klinische onderzoek."

Dit verhaal is een krachtige herinnering aan de levensreddende rol die klinische studies spelen. Voor veel patiënten bieden ze niet alleen behandeling, maar ook hoop - een reddingslijn wanneer die er niet lijkt te zijn. Klinische studies bieden toegang tot baanbrekende innovaties, vaak zonder kosten voor de patiënt.

2024 was een bewogen politiek jaar, waarin op Europees, federaal en regionaal vlak nieuwe bestuursploegen moesten gevonden worden. Allen staan voor grote uitdagingen. De concurrentiekracht, economische groei en werkgelegenheid moeten versterkt worden. Mens en natuur hebben zorg nodig. Tegelijkertijd moeten de overheidsfinanciën op orde worden gebracht. 

In het rapport over de Europese concurrentiekracht van de heer Draghi gepubliceerd in september 2024, werd de farmaceutische industrie geïdentificeerd als van strategisch belang. Niet enkel draagt onze sector bij tot de economische welvaart, het is ook een krachtige drijver voor de gezondheid van de burgers en patiënten, wat voor een vergrijzende bevolking meer en meer belangrijk is.

Deze maand vierden we de opening van onze nieuwe kantoren samen met onze leden, partners en stakeholders. Ons kantoor is een speciale ontmoetingsplaats waar ideeën uitgewisseld kunnen worden, en strategieën kunnen worden afgestemd op de uitdagingen en kansen waar we samen voor staan. Deze locatie weerspiegelt dan ook onze diepe overtuiging dat het opbouwen van relaties en de dialoog met belanghebbenden van fundamenteel belang zijn voor gedragen beslissingen en succesvolle hervormingen. 

Het gezondheidszorgbudget voor 2025 werd niet goedgekeurd in de Algemene Raad van het RIZIV. Hopelijk biedt dit de gelegenheid om het huiswerk te verbeteren. Eens te meer, lag er een pakket maatregelen op tafel dat vooral het geneesmiddelenbudget trof. Meer dan haar aandeel in de overschrijding. Verontrustend is ook dat ditmaal weesgeneesmiddelen (voor zeldzame ziekten) en oncologische geneesmiddelen werden geviseerd. Daarmee zouden heel wat patiënten die deze behandelingen nodig hebben, getroffen kunnen worden! 

De geneesmiddelensector is bereid een inspanning te doen om het gezondheidszorgbudget mee op orde te houden, samen met de andere sectoren. Maar achter het gebruik van geneesmiddelen zitten natuurlijk ook patiënten die toegang moeten kunnen blijven hebben tot de best mogelijke zorg.

De jaarlijkse discussies over het gezondheidszorgbudget komen er weer aan. Een voldoende groei is noodzakelijk want gezondheidsuitgaven zijn een investering. Ook de uitgaven voor geneesmiddelen zijn een investering die bovendien grondig wordt overwogen door de Commissie Tegemoetkoming Geneesmiddelen, ex ante en ex post. Maar wanneer er naar budgettaire ruimte wordt gezocht, wordt er bijna exclusief bespaard op de geneesmiddelenuitgaven. Met een aandeel van 15 % van het budget, 100 % van de besparingen moeten ophoesten: is dat normaal? 

Investeer in gezondheid … en dus ook in geneesmiddelen

Na de recente verkiezingen staan de politiek-verantwoordelijken voor een enorme uitdaging. Europa heeft ons land op de vingers getikt voor het begrotingstekort terwijl de komende jaren de vergrijzingskosten nog verder zullen oplopen. In zulke omstandigheden is het meer dan ooit noodzakelijk het hoofd koel te houden en in te zetten op de juiste prioriteiten. Ons land en de regio’s moeten de ambitie hebben om niet enkel te saneren, maar ook het economisch draagvlak te versterken. Want het is dankzij een versterkt concurrentievermogen, hogere productiviteit en juiste investeringen onder meer in de gezondheid van de burgers, dat we weer perspectief kunnen bieden op beterschap. 

De maatregel “quota goedkoop voorschrijven” is uniek voor België. Sinds 2012 wil de overheid met deze maatregel artsen aanmoedigen om aan hun patiënten de goedkoopste geneesmiddelen voor te schrijven. Huisartsen moeten minstens 60 % “goedkope” geneesmiddelen voorschrijven. Voor specialisten is dit percentage afhankelijk van hun specialisme. Prijscompetitie tussen alternatieve geneesmiddelen wordt hierdoor aangemoedigd, en er zijn nauwelijks prijsverschillen tussen originele geneesmiddelen waarvan het octrooi verlopen is en hun generische of biosimilaire alternatieven. Wat weinigen weten is dat de originele off-patent geneesmiddelen soms zelfs goedkoper zijn!

Onze volgende regeringen staan op de verschillende beleidsniveaus (Europees, federaal en regionaal) voor de uitdaging om enerzijds het hoofd te bieden aan de toegenomen zorgnoden van een ouder wordende bevolking en anderzijds het onder controle houden van de overheidsuitgaven. Op het eerste zicht een gordiaanse knoop, maar de oplossing ligt nochtans voorhanden: investeren in meer innovatie. 

Dankzij innovatieve geneesmiddelen of vaccins bijvoorbeeld kunnen heel wat ziekten effectief behandeld, genezen of zelfs voorkomen worden. Daardoor kunnen veel andere kosten in het gezondheidssysteem vermeden worden. En dit laat ook toe dat mensen langer kunnen deelnemen aan het maatschappelijke leven en ook langer actief kunnen blijven op de arbeidsmarkt. 

De juiste vraag die beleidsmakers in de eerste plaats moeten beantwoorden, is dus hoe deze innovatie te bevorderen en hoe deze sneller bij de patiënten brengen. 

De Belgische innovatieve biofarma sector investeert dagelijks meer dan 15 miljoen euro in onderzoek en ontwikkeling naar nieuwe behandelingen. De beschikbaarheid van nieuwe geneesmiddelen is goed nieuws voor de patiënt, maar ook voor onze samenleving. De economische gevolgen van een gezondere, productievere bevolking zijn onmiskenbaar. Naast de verbetering van de levensduur en -kwaliteit voor de patiënten. Geneesmiddelen en vaccins zijn daarom geen kostenpost maar een investering.

Uit een recent rapport van de OESO blijkt dat het aandeel van de uitgaven voor gezondheidszorg in het BBP van de OESO-landen de komende twee decennia stelselmatig zal blijven toenemen, onder meer door vergrijzing, ook in België.

Sinds enkele jaren start pharma.be het jaar met haar “Clinical Trial Forum”. De reden waarom we dit doen is eenvoudig: klinische studies resoneren met hoop, vooruitgang en het niet aflatende streven naar een betere gezondheid voor iedereen. Dit wensen we elkaar typisch bij het begin van het jaar. Klinische studies weerspiegelen ook de reis van de patiënt: eraan deelnemen is de eerste kans die een patiënt krijgt om de potentiële voordelen van een nieuwe, innovatieve behandeling te benutten.

Voor sommige patiënten, die op die manier toegang krijgen tot een behandeling voor hun ziekte, kan dit hun leven verlengen of kwalitatiever maken. Daar waar zulke behandeling nog niet eerder bestond. Het is deze menselijke impact die er écht toe doet. En die de reden onderstreept waarom pharma.be ernaar streeft om de sterke positie die België vandaag in Europa bekleedt, te behouden.

Medio 2023 bracht pharma.be als koepelfederatie van de innovatieve farmaceutische bedrijven haar memorandum uit voor de volgende Europese, federale en regionale verkiezingen die in juni 2024 plaatsvinden. Het credo is “voor een gezond België”. De biofarmaceutische industrie is immers een krachtige drijver voor de gezondheid van de burgers en patiënten in ons land, maar draagt ook bij tot de economische welvaart. Dat blijkt eens te meer uit de realisaties die pharma.be in dit derde “Report to Society” kan voorleggen. 

Als vertegenwoordiger van de innovatieve geneesmiddelensector in België wil pharma.be via kennisdeling, samenwerking en dialoog bijdragen aan een zo goed mogelijke gezondheidszorg voor de patiënten in België.

Het is vanzelfsprekend dat we hiervoor het perspectief van patiënten moeten incorporeren. Daarom heeft pharma.be de laatste twee jaar nog sterker ingezet op de samenwerking met patiëntenorganisaties. 

De jongste EU Pharma Figures tonen duidelijk aan dat ons land een leidende positie heeft binnen de Europese Unie qua onderzoek en ontwikkeling, productie en export. Hoewel België slechts 2,6 % van de EU-bevolking telt, is de biofarmaceutische industrie goed voor 7,8 % van de banen, 18,7 % van de export en 19,3 % van de R&D-investeringen in de EU. Hiermee staat de sector respectievelijk op de derde, tweede en eerste plaats in Europa.

Het ontwikkelen van innovatieve geneesmiddelen is een risicovol, tijdrovend en duur traject. We moeten durven vóóruit kijken en de stimuli behouden of zelfs versterken. pharma.be blijft dan ook pleiten voor een eerlijk debat over een evenwichtig IP-systeem ten voordele van het hele innovatie ecosysteem. Samen kunnen we hierdoor de omgeving creëren waar innovatie floreert en beloftevolle nieuwe therapieën voor patiënten worden ontwikkeld.

Ons land behoort tot de meest welvarende landen in de wereld en dat willen we ook in de toekomst zo houden. De biofarmaceutische industrie kan en wil een belangrijke bijdrage leveren aan de uitdagingen die op ons land afkomen.

Ten eerste dankzij de nieuwe geneesmiddelen die wij als innovatieve biofarmaceutische industrie voortdurend ontwikkelen en waardoor elk jaar opnieuw nieuwe mogelijkheden voor patiënten worden gecreëerd. Ten tweede door de economische activiteit en investeringen die de biofarmaceutische bedrijven, ook KMO’s, in partnerschap ontplooien op Belgisch grondgebied. Maar het is dan wel belangrijk dat de innovaties die wij ontwikkelen ook ten goede komen van de Belgische patiënten. En dat de overheid investeert in snelle en duurzame toegang tot innovatieve geneesmiddelen voor patiënten in België. Om onze economische en maatschappelijke bijdrage te maximaliseren, geloven we in de kracht van nauwe samenwerking.

Om patiënten sneller toegang te geven tot innovatieve geneesmiddelen werd er in het regeerakkoord gesproken van een pact met de farmaceutische industrie. Zo'n pact maakt het mogelijk om de voordelen van snellere markttoegang af te zetten tegen de vaak hoge kosten ervan. Het biedt zowel de overheid als de industrie meer zekerheid en laat ruimte voor overleg over de voorwaarden. Een van de manieren waarop veelbelovende medicijnen sneller vergoed kunnen worden voor patiënten is door het sluiten van overeenkomsten. Hierin verplichten bedrijven zich tot vergoedingen als bepaalde uitgavenniveaus worden overschreden en worden in de tussentijd meer klinische gegevens verzameld. Een win-win voor de patiënt, de industrie en de terugbetaler.

Innovatie is een belangrijke drijver van vooruitgang. Zeker op het vlak van medische ontwikkelingen konden, dankzij innovatie heel wat mensenlevens worden gered. Heel wat ziekten kunnen effectief worden bestreden of zelfs vermeden. Maar niet elke mens is hetzelfde. We reageren soms anders op eenzelfde behandeling, omdat onze biochemische samenstelling kan verschillen. Die verschillen niet enkel detecteren, maar er ook rekening mee houden door een op maat gemaakte behandeling te ontwikkelen, ontketent een hele revolutie voor de medische wetenschap. Daar worden in de eerste plaats patiënten beter van. Belangrijke doorbraken zijn al bereikt in de behandeling van diverse ziekten, zoals kanker, genetische aandoeningen, infectieziekten, hart- en vaatziekten en diabetes.

25 jaar geleden kwam ongeveer de helft van de nieuwe geneesmiddelen uit Europa. Nu slechts een vijfde. Investeringen in Onderzoek en Ontwikkeling hebben Europa verlaten. In 2002 besteedden de Verenigde Staten 2 miljard dollar meer aan O&O dan Europa; vandaag de dag is dat verschil opgelopen tot 25 miljard dollar.

Op zowat een jaar voor de volgende verkiezingen heeft het RIZIV een roadmap voorbereid om de procedures voor terugbetaling van geneesmiddelen te verbeteren. Een aanpassing van het huidige systeem is effectief broodnodig. Uit een vergelijking met andere landen, blijkt dat patiënten in België veel minder toegang hebben tot innovatieve geneesmiddelen. Voor een welvarend land zoals België doen we daarmee onze burgers niet echt recht. 

Er is geen pandemie nodig om te beseffen dat gezondheid ons hoogste goed is. Wat je ook wil bereiken in je leven, zonder een goede gezondheid zal veel een verre droom blijven. We staan er niet altijd bij stil, maar dat we vandaag een levensverwachting hebben boven 80 jaar, was eeuwenlang slechts voor enkele uitzonderingen weggelegd. Dat de levensverwachting tot het begin van de 19^de eeuw niet meer dan zo’n 40 jaar bedroeg, was te wijten aan grote kindersterfte, hongersnood, oorlogen, maar ook gebrek aan hygiëne en medische kennis.

De minister van Volksgezondheid Vandenbroucke zal eerstdaags de roadmap bekendmaken met een reeks voorstellen uitgewerkt door het RIZIV voor de hervorming van de procedures voor terugbetaling met het oog op een snelle en duurzame toegang tot geneesmiddelen. Dit is belangrijk, in eerste instantie voor patiënten. Deze hervorming zal bepalend zijn in welke mate patiënten in België de komende jaren effectieve toegang zullen krijgen tot de vele innovaties en de nieuwe geneesmiddelen die op dit ogenblik al bij onze bedrijven in de pipeline zitten. 

In 2022, kondigde de Europese Commissie een nieuwe ambitieuze aanpak voor geneesmiddelen aan. De "farmaceutische strategie voor Europa" moet leiden tot een vernieuwd, patiëntgericht beleid dat de kwaliteit van geneesmiddelen verzekert, dat innovatieve geneesmiddelen gemakkelijk hun weg laat vinden tot bij de patiënten die ze nodig hebben en dat de competitiviteit van de industrie in Europa versterkt.

Het geneesmiddelenbudget staat onder druk. In de totale uitgaven van de gezondheidsuitgaven van het RIZIV vertegenwoordigen geneesmiddelen slechts iets meer dan 16 %. Een daling met bijna twee procentpunten t.o.v. in 2015. De groei van het geneesmiddelenbudget blijft significant achter op die van de andere uitgaven in de gezondheidszorg.

De afgelopen jaren hebben duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar een samenleving is indien gezondheid en veiligheid op het spel staan. De COVID-pandemie heeft zwaar ingehakt op de gezondheid, de economie en het welbevinden van vele mensen. De situatie zou echter nog veel erger zijn, mochten de vaccins en COVID-behandelingen niet zo snel ontwikkeld geweest  zijn. Als farmaceutische industrie zijn we dan ook trots dat we mee hebben bijgedragen tot de bestrijding van de pandemie. De doorgedreven investeringen in innovatie en ontwikkeling van de farmaceutische sector hebben de afgelopen jaren onmiskenbaar een belangrijke bijdrage geleverd aan de economie én aan het welzijn van de bevolking. Wij hopen dat we ook in 2023 deze inspanningen kunnen voortzetten. 

Een besparing van 1,2 miljard euro voor de ziekteverzekering én snelle toegang tot veelbelovende behandelingen voor de patiënt.

Met de regelmaat van de klok worden de zogenaamde “geheime contracten” met de geneesmiddelenindustrie aan de kaak gesteld. Deze berichten wekken de schijn dat deze overeenkomsten langs een slinkse weg, zonder de normale procedure voor terugbetaling te hoeven doorlopen, worden afgesloten.

Niets is minder waar.

België loopt achter inzake terugbetaling van nieuwe geneesmiddelen in vergelijking met vele Europese landen die een vergelijkbare levensstandaard en gezondheidszorgsysteem hebben als wij. Volgens de laatste EFPIA WAIT-indicator is slechts 54% van de nieuwe geneesmiddelen in België terugbetaald tegen 92% in Duitsland, 70% in Nederland of 66% in Frankrijk. Recent zijn er nog voorbeelden geweest waarbij België één van de laatste landen was in Europa om een geneesmiddel terug te betalen. 

De biofarmaceutische industrie is bij uitstek een innovatieve sector. De doorbraken op vlak van de geneesmiddelen die ze ontwikkelt, zijn van levensbelang voor vele patiënten. Alleen al in België investeerden deze bedrijven vorig jaar ruim 5 miljard euro aan onderzoek en ontwikkeling. 

Het budget voor gezondheidszorg wordt in principe automatisch verhoogd met de inflatie. Op die manier worden de galopperende kosten en loonstijgingen doorgerekend in het RIZIV-budget, zonder dat deze hoger dan begrootte uitgaven als een overschrijding worden aangerekend. Dat is ook logisch. Daarom is het des te opmerkelijker dat deze redenering niet wordt doorgetrokken naar de geneesmiddelenbegroting. 

België trekt al langer de kaart van innovatie. Als land gekenmerkt door een hoge fiscale en parafiscale druk is het zinvol lasten op een gerichte manier te verlichten om risicovolle innovatie-investeringen te kunnen behouden en verder aan te trekken. Zo’n beleid maakt het mogelijk dat activiteiten die een hoge toegevoegde waarde en veel werkgelegenheid creëren tot bloei kunnen komen. De farmasector investeert bovendien in een belangrijk domein dat de gezondheid van de bevolking ten goede komt. 

De Europese Commissie werkt aan een nieuwe farmaceutische strategie voor Europa. Twee doelstellingen staan daarbij voorop. Ten eerste de concurrentiepositie van Europa bewaken om een sterke, innovatieve farmaceutische industrie te behouden en zelfs te versterken en zo een aantrekkelijke investeringsplaats te zijn voor onderzoek en ontwikkeling. Ten tweede ervoor zorgen dat de farmaceutische innovaties zo veel mogelijk burgers en patiënten in Europa ten goede komen. Ook voor België is dat een aandachtspunt. Een vergelijkend onderzoek toont aan dat slechts zowat de helft van de nieuwe behandelingen die worden goedgekeurd door het Europees geneesmiddelen agentschap terugbetaald worden in ons land. 

Tijdens het O&O-proces, maar ook later wanneer een geneesmiddel op de markt komt, werken farmaceutische bedrijven nauw samen met artsen en de gezondheidssector. De innovatieve farmaceutische bedrijven investeerden de afgelopen jaren voor bijna 200 miljoen euro per jaar in samenwerkingen met de Belgische medische gemeenschap (universiteiten, ziekenhuizen, zorgverstrekkers, …) en patiëntenverenigingen in België. 70% van deze investeringen hebben betrekking op wetenschappelijk onderzoek, voornamelijk klinische studies. Een goede samenwerking tussen industrie en de zorgverstrekkers en patiëntenverenigingen leidt tot medische vooruitgang in het belang van de patiënt.

Het federale regeerakkoord van 30 september 2020 kondigde een nieuw Pact met de geneesmiddelenindustrie aan: ”...een innovatieve sector die wij in België willen behouden en nog versterken. Naast innovatie, toegankelijkheid, tekorten en deontologie, moet het pact eveneens budgettaire verantwoordelijkheid van de sector beogen opdat de patiënt hier maximaal de vruchten van kan plukken. We maken van België een echte ‘health and biotech valley’ waarin R&D, klinische proeven en productie in ons land worden gestimuleerd.” 

Door de COVID-19- crisis hebben de besprekingen enigszins vertraging opgelopen. Maar nu de pandemie lijkt te evolueren naar een endemie, onder meer dankzij de zeer geslaagde vaccinatiecampagne, is het moment gekomen om de dialoog opnieuw aan te vatten.

In 2014 was België een van de 20 Europese landen die een nationaal plan voor zeldzame ziekten ontwikkelden. Ons land ging zelfs verder dan de Europese stimuleringsmaatregelen, door extra stimuleringsmaatregelen in zijn plan op te nemen.

De nieuwste generatie geneesmiddelen, zogenaamde cel-, gen- of weefseltherapieën, betekenen een enorme doorbraak in de geneeskunde. Ze richten zich vaak op ernstige of zeldzame ziekten en kunnen in staat zijn de ziekte wezenlijk in te dijken of zelfs te genezen.

Op 28 januari jl heeft minister Vandenbroucke een zeer ambitieuze hervorming aangekondigd van de hospitaalsector, voor een deel voortbouwend op hervormingen die reeds door de vorige regering waren gestart.

De hervorming heeft in eerste instantie betrekking op het aanbod van zorg in de ziekenhuizen, gebruik makend van de netwerken gevormd onder de vorige regering. Uitgangspunt is het verzekeren van de nabijheid van zorg voor de patiënten, maar tegelijk ook het concentreren van zorg - en met name van gespecialiseerde zorg - om de kwaliteit te garanderen en de kostenefficiëntie te verbeteren. Tijdens deze legislatuur zullen meerdere voorbereidende stappen gezet worden om dan in 2025 over te gaan tot een herziening van het aanbod.

De COVID-pandemie is spijtig genoeg nog niet overwonnen ondanks zware inspanningen van de bevolking en de doortastende vaccinatiecampagne in ons land. Dit nieuwe virus laat zich blijkbaar niet bedwingen door een eenmalige vaccinatiecampagne. Boostervaccins zijn nodig, ook bredere bevolkingsgroepen (kinderen) moeten worden beschermd en in sommige delen van de wereld staat de vaccinatiecampagne nog in de kinderschoenen, waardoor de pandemie moeilijk te stoppen valt. Experten zijn het erover eens dat zonder de snelle ontwikkeling van de vaccins tegen COVID, het menselijk leed nog veel erger zou zijn geweest.

Dankzij doorbraken in de geneeskunde werd de afgelopen decennia enorme vooruitgang geboekt in niet alleen een langer leven, maar ook een kwaliteitsvoller leven. Betere, innovatieve geneesmiddelen hebben daar een belangrijke rol bij gespeeld. Maar spijtig genoeg is het werk nog niet af.

De regering De Croo moet op zoek naar voldoende besparingen om de Belgische begroting voor 2022 opnieuw op koers te brengen. Voor de gezondheidsuitgaven voorziet het regeerakkoord evenwel dat de uitgaven deze legislatuur jaarlijks reëel met 2,5% mogen groeien. Onder meer door de ouder wordende bevolking en de nieuwe noden op het vlak van gezondheidszorg is dat begrijpelijk. Vaak wordt verwezen naar nieuwe innovatieve geneesmiddelen die verantwoordelijk zouden zijn voor een sterke groei van de kosten voor geneeskundige verzorging.