De belofte van combinatietherapieën waarmaken: oplossingen om de kloof tussen innovatie en toegang te overbruggen

Een combinatietherapie combineert twee of meer afzonderlijke geneesmiddelen, in één behandelingsschema teneinde betere klinische uitkomsten voor de patiënt te bekomen. 

Deze afzonderlijke geneesmiddelen zijn vaak van verschillende bedrijven afkomstig.

In recente jaren zijn combinatietherapieën steeds prominenter aanwezig geworden in de behandeling van diverse aandoeningen. De praktijkervaring met complexe ziekten zoals onder meer kanker, HIV, reumatoïde artritis en hepatitis C heeft overtuigend aangetoond dat het samenvoegen van behandelingen aanzienlijke klinische voordelen kan bieden voor de patiënten.

Combinatietherapieën kunnen duidelijke voordelen hebben ten opzichte van monotherapieën:

1. Een combinatietherapie kan tegelijkertijd verschillende biologische signaalpaden aanpakken die verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van de ziekte. Dit door bijvoorbeeld  geneesmiddelen met meerdere complementaire werkingsmechanismen te combineren.
2. Omdat de kankercellen langs/op verschillende manieren worden aangepakt door de combinatietherapie, kan dit -bij kankerbehandeling bijvoorbeeld- de kans op resistentie verkleinen.
3. In een combinatietherapie kunnen de verschillende geneesmiddelen samenwerken om de werkzaamheid van elk geneesmiddel afzonderlijk te versterken. Dit kan een sterkere algemene respons opleveren in vergelijking met de som van de effecten van elk afzonderlijk geneesmiddel.

Deze voordelen van combinatietherapieën vertalen zich in betere klinische uitkomsten voor de patiënt.

Combinatietherapieën bieden bijkomende hoop voor patiënten; daarom richt steeds meer onderzoek zich op het combineren van twee of meerdere geneesmiddelen. Combinatietherapieën worden meer en meer de standaardbehandeling voor veel aandoeningen:

• In de afgelopen tien jaar is het aantal opgestarte klinische studies voor combinatietherapieën snel toegenomen (in de periode tussen 2013 en 2021 was er elk jaar 14% meer klinisch onderzoek naar combinatietherapieën), waarvan bijna alle groei te danken was aan nieuwe immuun-oncologische combinaties [1].
• Combinatiegeneesmiddelen vertegenwoordigen meer dan 1 op 5 (20%) van de huidige geneesmiddelen in ontwikkeling [2], en zelfs tot 50% in de behandeling van kanker [3].

Momenteel stuit de bestaande terugbetalingsprocedure op problemen bij het evalueren van combinatietherapieën. Die werd namelijk ontworpen voor individuele geneesmiddelen, afkomstig van één bedrijf. De terugbetaling van gecombineerde behandelingen is zeer complex en de terugbetaling van combinatietherapieën is vandaag een grote uitdaging op 3 verschillende niveaus.

Een oplossing dringt zich op om de toegang tot combinatietherapieën te verzekeren, verbreden en versnellen.

 

1. De huidige terugbetalingsprocedure is niet aangepast voor combinatietherapieën

Vooraleer er in België toegang tot een combinatietherapie bekomen wordt, is dikwijls één van de te combineren geneesmiddelen (het zogenaamde “backbone”-geneesmiddel) al toegankelijk en in gebruik. Daarom gebeurt het klinisch onderzoek, de registratie en de terugbetalingsaanvraag voor de combinatietherapie meestal door enkel het bedrijf dat zijn nieuw geneesmiddel (het zogenaamde “add-on”-geneesmiddel) toevoegt aan de bestaande therapie. Omdat de combinatietherapie, terecht, als één geheel wordt geëvalueerd door de terugbetalingscommissie van het RIZIV en de terugbetaling ervan het gebruik van beide geneesmiddelen zal beïnvloeden, is het belangrijk dat beide bedrijven betrokken zijn bij de terugbetalingsevaluatie. De huidige wettelijke evaluatieprocedure voor terugbetaling is echter niet voorzien om 2 (of meer) bedrijven te betrekken bij de evaluatie van 1 enkele combinatietherapie.

Er is consensus tussen alle belanghebbenden dat er een gestructureerde en uniforme procedure nodig is om de duurzaamheid en voorspelbaarheid te garanderen van de toegang tot Combinatietherapieën voor patiënten.

 

2. Geen standaardmethodologie voor waardebepaling

De waarde van een geneesmiddel wordt bepaald door zijn effect op de gezondheidstoestand van de patiënt. De waardebepaling van een combinatietherapie wordt logischerwijs niet bepaald door de aparte effecten van de individuele geneesmiddelen, maar door het effect te meten van het gezamenlijk gebruik van deze geneesmiddelen. Bedrijven moeten vandaag echter met het RIZIV over de individuele waarde van hun geneesmiddel overleggen.  De nieuwe terugbetalingsprocedure moet toelaten om de visie van de betrokken bedrijven samen te brengen in één procedure, zodat farmaceutische bedrijven en het RIZIV samen dezelfde info en inzichten hebben om tot een correcte waardebepaling en oplossing te kunnen komen.

 

3. Samenwerking en mededingingsrecht

Voor de terugbetaling van combinatietherapieën is een vorm van samenwerking en interactie tussen de betrokken bedrijven noodzakelijk. Hiervoor is  een duidelijk  kader nodig. Echter, de mededingingsregels beperken de mogelijkheid tot het delen van informatie tussen concurrenten en stellen ook limieten aan gesprekken tussen bedrijven over waardebepaling.  Momenteel  is onduidelijk welke vorm van interactie tussen bedrijven en/of de overheid mogelijk is in het kader van de terugbetaling van combinatietherapieën . Het opstellen van richtlijnen door de Belgische Mededingingsautoriteit kunnen daarom rechtszekerheid creëren.

De huidige terugbetalingsprocedure is nog niet voldoende aangepast om een snelle en duurzame toegang te bekomen tot innovatieve  combinatietherapieën. Er is een duidelijke behoefte om het huidige wettelijke kader aan te passen zodat er een uniform proces komt voor de beoordeling van combinatietherapieën. Alle betrokkenen, inclusief het RIZIV en de beleidsmakers, zijn het erover eens dat verandering nodig is.

pharma.be, de vereniging van de innovatieve Belgische geneesmiddelenbedrijven, heeft gewerkt aan een "spiegelprocedure" waarbij alle betrokken bedrijven vanaf het begin betrokken zijn. Het voorstel van een “spiegelprocedure” is een op maat gemaakte terugbetalingsprocedure voor combinatietherapieën om een parallel en gelijktijdig terugbetalingsproces te verzekeren waarbij alle bedrijven met hun relevante geneesmiddelen betrokken zijn. Dit voorstel kan als basis dienen om toegang voor de Belgische patiënt tot deze innovatieve en efficiëntere behandelingswijze te optimaliseren en te versnellen.  Succesfactoren zijn harmonisatie van processen voor alle betrokken bedrijven, duidelijke regelgeving en het RIZIV als centrale besluitvormer.