Innovatieve geneesmiddelen vergen innovatieve regelgeving

Regelgevende innovatie is vereist om de nieuwe behandelingen snel tot bij de patiënt te kunnen brengen. Er zijn daarom nieuwe tools, standaarden en benaderingen ontwikkeld om klinische gegevens te genereren, te verzamelen en te verwerken, zoals innovatieve ontwerpen voor klinische onderzoeken, artificiële intelligentie (AI), grote datasets, digitale hulpmiddelen, benaderingen op basis van indirecte vergelijkingen, door patiënten gerapporteerde uitkomsten en nieuwe eindpunten. 

Voor de beoordeling van geneesmiddelen die van groot belang zijn voor de volksgezondheid en voor therapeutische innovatie, heeft het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) [1] een aangepast kader voorzien om vroegtijdig bewijs van meerwaarde in klinische gegevens in rekening te nemen. Ook ondersteunt het EMA de ontwikkeling van geneesmiddelen die tegemoetkomen aan onvervulde medische behoeften.

Na het bekomen van een marktvergunning, kan een bedrijf een aanvraag indienen voor terugbetaling van het geneesmiddel bij het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV). Het RIZIV evalueert de relatieve therapeutische waarde van een nieuw geneesmiddel door het te vergelijken met de op dat ogenblik terugbetaalde standaardbehandeling, genaamd de actieve comparator. Deze actieve comparator kan zowel een ander geneesmiddel, een medisch hulpmiddel, een chirurgische ingreep of een andere gezondheidszorginterventie zijn.

Om de meerwaarde aan te tonen wordt gebruik gemaakt van een direct vergelijkende studie. Dit is een klinische studie waarbij de deelnemers willekeurig in twee groepen worden verdeeld. De eerste groep is de controlegroep die een bestaande behandeling, dus de actieve comparator, krijgt toegediend. Terwijl de deelnemers in de tweede groep de nieuwe behandeling,  zoals een nieuw geneesmiddel, ontvangen.

Hoewel de farmaceutische ondernemingen het gebruik van direct vergelijkende klinische onderzoeken met standaardbehandelingen ondersteunen en gebruiken, is deze methode niet steeds het meest gepast.

In snel evoluerende therapiegebieden kan het zijn dat de actieve comparator bij de start van de klinische studie nog niet beschikbaar is en hierdoor een andere comparator moet gebruikt worden.

Voor behandelingen voor zeldzame en ultra-zeldzame ziekten is het daarnaast moeilijk om voldoende klinisch bewijs te verzamelen vanwege de kleine patiëntenpopulatie. Zulks leidt tot vertragingen bij de toegang of zelfs een gebrek aan toegang van het geneesmiddel voor patiënten. Er is vastgesteld dat klinische onderzoeken voor zeldzame ziekten de langste tijdslijnen hebben, waarschijnlijk als gevolg van problemen bij het vinden en includeren van patiënten.

Grote direct vergelijkende studies zijn dus niet in alle situaties haalbaar en er is behoefte aan het ontwikkelen van alternatieve manieren om onderzoek te voeren, zoals onder meer door gebruik te maken van  artificiële intelligentie (AI) of Machine Learning (ML) als analytische hulpmiddelen voor grote datasets.

Onlangs stelden deskundigen innovatieve ontwerpen van klinische studies voor, onder andere voor het beoordelen van de waarde van nieuwe doelgerichte behandelingen, zoals tumor-agnostische behandelingen [2]. Het betreft hier een kleine patiëntenpopulatie waarvoor een zogenaamde “basket-studie” uitgevoerd kan worden. Dit is een onderzoek waarbij er maar één groep patiënten, ingedeeld op basis van hun gemeenschappelijke genomische afwijking, de nieuwe behandeling krijgt toegediend. Er is dus geen sprake van een actieve comparator. Vervolgens worden deze studieresultaten vergeleken met overeenstemmende externe controles.

In Europa en België kunnen bedrijven een beroep doen op multistakeholder dialogen via wetenschappelijke adviesprocedures. Deze dialogen helpen ondernemingen de complexe regelgevingsprocedures te volgen en de juiste tests en studies uit te voeren op nieuwe geneesmiddelen om te voldoen aan de gegevens- en bewijsvereisten van zowel toekomstige registratie- als klinische batenbeoordelingen.

Vroegtijdig wetenschappelijk overleg tussen registratie-autoriteiten en de ondernemingen, en tussen terugbetalingsinstanties en ondernemingen kan expertise, kennis en inzichten bundelen en zorgen voor de tijdige toegang van effectieve, veilige en hoogwaardige geneesmiddelen aan patiënten.

Daarnaast zullen in de nabije toekomst de evaluaties van de relatieve therapeutische waarde van een geneesmiddel op Europees vlak uitgevoerd worden, genaamd Joint Clinical Assessments (JCA).

Het aanmoedigen en versterken van multistakeholder-overleg en de hervorming van de huidige terugbetalingsprocedures dienen gebruikt te worden als kansen om tot een  snelle toegang in België te komen voor nieuwe grensverleggende geneesmiddelen die patiënten mogelijk extra klinisch voordeel bieden.