België misloopt besparingen door onderinvestering in geneesmiddelen

De Belgische openbare financiën staan er niet rooskleurig voor. Dit geldt ook voor de budgettaire situatie van de federale overheid. De recentste meerjarenraming van het Monitoringcomité dateert van 13 juli 2023 en schetst een somber beeld waarbij het saldo van België en de federale overheid de komende jaren verder afglijdt en steeds negatiever wordt. Het saldo van de federale overheid wordt verwacht te verzwakken tot -4,4 % van het BBP in 2028, ten opzichte van -3,5 % in 2023. Ook de staatsschuld neemt daardoor stelselmatig toe.

Gegeven dat de uitgaven voor gezondheidszorg ongeveer 25 % van de federale uitgaven (exclusief rentelasten) belopen, lijkt het voor de hand te liggen dat bij de komende noodzakelijke budgettaire saneringsoefening gezondheidszorg een deel van de besparingen op zich zal moeten nemen. Dit staat op gespannen voet met de vaststelling van de OESO dat het aandeel van de uitgaven voor gezondheidszorg in het BBP van de OESO-landen de komende twee decennia stelselmatig zal blijven toenemen, ook in België [1]. Deze natuurlijke groei van de uitgaven is onder meer te wijten aan demografische wijzigingen en technologische ontwikkelingen die tot betere gezondheidszorg zullen leiden.

Wanneer een volgende regering moet besparen, is het goed eens te kijken waar de Belgische overheid relatief veel geld aan besteed in vergelijking met andere landen. Volgens een studie van de Nationale Bank van België [2] bedroegen in 2019 [3] de totale Belgische overheidsuitgaven 52,1 % van het BBP, tegenover een gemiddelde van 47 % in de eurozone. België was daarmee het land met de op twee na hoogste overheidsuitgaven, na Frankrijk en Finland. Wanneer meer in detail gekeken wordt naar de bestedingscategorieën, dan blijken de Belgische uitgaven voor gezondheid vergelijkbaar met die van Duitsland, Frankrijk en Nederland, de landen die door de NBB zijn opgenomen in hun benchmark oefening. Maar wanneer specifiek gekeken wordt naar de uitgavencategorie binnen de gezondheidsuitgaven waartoe ook de geneesmiddelen behoren (“medische producten, apparaten en toestellen”), dan blijken we daar minder aan uit te geven (0,5 procentpunten van het BBP minder).

Dat we in België minder uitgeven aan geneesmiddelen wordt ook bevestigd door Eurostat gegevens in een bredere vergelijking van Europese landen [4]. Gemiddeld geven Europese landen 14 % van de gezondheidszorguitgaven uit aan geneesmiddelen, België zit daar bijna 3 % onder.

Een opvallende vaststelling is dat de landen met het laagste aandeel geneesmiddelenuitgaven in de gezondheidszorguitgaven ook de landen zijn die het meeste kampen met geneesmiddelentekorten. Deze tekorten leiden potentieel tot problemen voor de betrokken patiënten. Lage uitgaven voor geneesmiddelen leiden tot minder budgettaire ruimte om geneesmiddelen op de markt te houden, maar ook om nieuwe innovatieve geneesmiddelen naar de Belgische patiënt te brengen. De lage uitgaven voor geneesmiddelen komen dus met een forse kost.

Geneesmiddelen zijn geen kostenpost maar een investering. De beschikbaarheid van nieuwe geneesmiddelen is in de eerste plaats goed nieuws voor de patiënt, maar ook de meerwaarde voor de maatschappij is duidelijk waaronder de economische gevolgen van een gezondere, productievere bevolking. Het gebruik van geneesmiddelen leidt ook tot minder uitgaven elders in de gezondheidszorg. Zo is de besparing op vlak van ziekenhuisuitgaven indrukwekkend. Prof. Dr. Lichtenberg [5] berekende in een studie voor België de vermindering van ziekenhuiskosten als gevolg van de introductie van nieuwe geneesmiddelen in 2019. Hij komt tot de conclusie dat die besparing minimaal 5.004 miljoen euro bedraagt. Dit bedrag is groter is dan de totale overheidsuitgaven voor voorgeschreven geneesmiddelen in België in datzelfde jaar: 4.894 miljoen euro. Er kan dus bespaard worden door meer uit te geven aan nieuwe geneesmiddelen.