Een brede maatschappelijke impact: inzicht in de echte omvang van vaccinatie

Vaccinatie gaat veel verder dan het simpelweg voorkomen van infectieziekten bij individuen. De impact strekt zich uit over de hele samenleving, maar klassieke economische evaluaties houden hier vaak onvoldoende rekening mee. Zo wordt de druk op mantelzorgers onderschat: zij moeten hun planning aanpassen of zelfs inkomsten mislopen wanneer een familielid ziek wordt. Minder ziekten leiden tot minder overbelasting en een verhoogd welzijn voor mantelzorgers.

Daarnaast verminderen vaccins de kans op complicaties en langdurige herstelperiodes, wat resulteert in een lager zorgverbruik en lagere kosten voor de samenleving. De voordelen van vaccinatie zijn dus niet alleen medisch, maar ook economisch en sociaal van groot belang.

Eén van de krachtigste effecten van vaccinatie is groepsimmuniteit. Dit betekent dat wanneer een groot deel van de bevolking immuun is, de verspreiding van een ziekte wordt afgeremd of zelfs stopt. Dit beschermt ook kwetsbare mensen die zelf niet immuun zijn, zoals baby’s, ouderen en personen met een verzwakt immuunsysteem.

De drempel om groepsimmuniteit te bereiken, hangt af van de besmettelijkheid van de ziekte. Zo moet voor mazelen – een zeer besmettelijke ziekte – ongeveer 95% van de bevolking immuun zijn om verdere verspreiding te voorkomen. Voor minder besmettelijke ziekten volstaat een lagere immuniteitsgraad. Dit toont aan hoe cruciaal een hoge vaccinatiegraad is voor de volksgezondheid.

Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat vaccinaties niet alleen levens redden, maar ook een aanzienlijke economische meerwaarde hebben. Een studie vergeleek een wereld zonder vaccinatie met de huidige situatie waarin kinderen in België het basisvaccinatieschema volgen. De resultaten spreken voor zich: voor elke euro die aan kindervaccinatie wordt besteed, vloeien er drie euro terug naar de samenleving [1]. 

De kost om één persoon te vaccineren op basis van het standaard vaccinatieschema bedraagt amper 930 euro. Dit zou 2010 euro worden als meningokokken B, windpokken-, griep-, pneumokokken en herpes zoster (gordelroos) vaccins worden meegerekend [2].

Dankzij het basisvaccinatieschema heeft België 126 miljoen euro bespaard aan ziektebehandelingskosten en 265 miljoen euro aan productiviteitsverlies – waarvan 110 miljoen euro door ziekte en 155 miljoen euro door vroegtijdige sterfte. Bovendien werden meer dan 200.000 ziektegevallen en 200 vroegtijdige sterfgevallen bij jonge kinderen voorkomen. Dit benadrukt het belang van een levenslange immunisatie en de noodzaak van investeringen in vaccinatieprogramma’s.

Klassieke kostenefficiëntie-analyses houden doorgaans alleen rekening met directe zorguitgaven en baten. Toch zijn er talloze indirecte voordelen die moeilijker te kwantificeren zijn, maar wel degelijk impact hebben. Denk aan minder ziektedagen op het werk, minder druk op zorgverleners, minder psychische stress door angst voor infecties en minder verstoring in gezinnen of werkomgevingen.

Een kortdurende ziekte kan bijvoorbeeld leiden tot extra opvangkosten voor kinderen of (groot)ouders. Dit soort verborgen kosten tonen aan hoe breed de reikwijdte van vaccinatie eigenlijk is en waarom een holistische benadering noodzakelijk is.

Nu de maatschappelijke waarde van vaccins steeds meer erkend wordt, groeit de behoefte aan nieuwe methodologische benaderingen voor economische evaluaties. Dit betekent dat niet alleen directe kosten en baten worden meegenomen, maar ook productiviteitswinst, verlichting voor mantelzorgers en maatschappelijke stabiliteit.

Een literatuuroverzicht en expertpanels onderzochten mogelijke methodologieën om deze bredere voordelen te kwantificeren. Hoewel methoden om groepsimmuniteit en arbeidsproductiviteit in kaart te brengen goed ingeburgerd zijn, staan evaluaties van vaccinatie-effecten ter rechtvaardiging en antimicrobiële resistentie nog in de kinderschoenen. Dit vereist verdere ontwikkeling en een solide dataverzameling [3].

Vaccinatie is in de eerste plaats een maatregel die het leven van mensen verbetert: het voorkomt ziekte, beschermt kwetsbaren en verhoogt het algemeen welzijn. Daarenboven is vaccinatie ook een investering met voordelen voor de economie. Ze leidt tot besparingen in de zorg en verhoogt de productiviteit.

Een bredere, multidisciplinaire evaluatie van vaccinatieprogramma’s is nodig om de volledige waarde van vaccins zichtbaar te maken en een beleid te ondersteunen dat duurzame investeringen mogelijk maakt.

Het beleid moet deze brede impact erkennen en ondersteunen, wat in België nog onvoldoende gebeurt. pharma.be roept beleidsmakers daarom op om niet alleen de directe gezondheidsvoordelen, maar de werkelijke waarde van preventie en vaccinatie mee te nemen in toekomstige beleidsbeslissingen.